Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

W nawiązaniu do zamieszczonej 10 kwietnia 2020 r. informacji w sprawie realizacji PROW 2014-2020 w stanie pandemii, poniżej przekazujemy do Państwa wiadomości zaktualizowany komunikat w tej sprawie:

Przygotowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmiany do ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata2014-2020 (Dz. U. z 2020 r. poz. 217 i 300) zostały ujęte w ustawie z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 695) i weszły w życie w dniu 18 kwietnia 2020 r.

Wejście w życie zmian oznacza, że:

1. po uchyleniu ust. 3 w art. 36 możliwe jest „rozluźnienie” umowy o przyznaniu pomocy w zakresie ograniczeń w zwiększeniu kwoty przyznanej pomocy lub zmianie celu operacji; obecnie postanowienia umów o przyznaniu pomocy zawierają postanowienia będące kopią normy wynikającej z uchylonego przepisu ustawy (zakaz zwiększania kwoty pomocy i zmiany celu operacji); wdrożenie tej zmiany ustawy wymaga od ARiMR przygotowania (we współpracy z podmiotami wdrażającymi) nowych formularzy umów o przyznaniu pomocy lub przygotowania uniwersalnego formularza zmiany umowy o przyznaniu pomocy; dodatkowo formularze te mogą przewidywać także „rozluźnienia” w zakresie zmian w zestawieniu rzeczowo-finansowym; zmiana umowy w zakresie wysokości pomocy powinna być uwarunkowana przedstawieniem przez beneficjenta stosownego uzasadnienia zawierającego rozeznanie rynku oraz powinna uwzględniać limity dla poszczególnych beneficjentów wynikające z obowiązujących przepisów oraz dostępne środki; z kolei zmiana w zakresie celu operacji (w tym w zakresie wskaźników osiągnięcia celu operacji) powinna być możliwa jedynie w wyjątkowych przypadkach i tylko wtedy gdy operacja nadal będzie realizować cele danego instrumentu wsparcia; każdorazowo zmiana umowy wymagać będzie zgody podmiotu wdrażającego, będącego stroną umowy o przyznaniu pomocy; w przypadku LEADER zmiany te powinny być uzależnione także od pozytywnej opinii LGD zarówno w zakresie wpływu zmiany na wskaźniki zawarte w lokalnej strategii rozwoju jak i kwoty wsparcia w kontekście budżetu lokalnej strategii rozwoju przypisanego do jej poszczególnych celów;

2. mając na uwadze z art. 37a oraz art. 38 ust. 5, złożenie weksla in blanco, będącego zabezpieczeniem należytego wykonania zobowiązań określonych w umowie o przyznaniu pomocy, nie jest wymagane wraz z zawarciem tej umowy; weksel można złożyć najpóźniej przed wypłatą pomocy, co będzie warunkiem wypłaty tej pomocy; uwzględnienie w tym przepisie jednostek sektora finansów publicznych należy rozumieć w ten sposób, że takie podmioty nie muszą składać weksli jako zabezpieczeń należytego wykonania zobowiązań określonych w umowie o przyznaniu pomocy; z kolei brak wzmianki w tym przepisie o konieczności podpisu tego weksla w obecności upoważnionego pracownika podmiotu wdrażającego należy rozumieć w ten sposób, że w sytuacji gdy urząd obsługujący podmiot wdrażający, ze powodów związanych z COVID-19, nie zapewnia możliwości osobistego podpisania weksla w obecności pracownika tego podmiotu, dopuszczalne jest przyjęcie przez ten podmiot weksla podpisanego przez beneficjenta bez spełnienia tego wymogu; należy jednak bezwzględnie poinformować takiego beneficjenta o treści art., 310 Kodeksu karnego; rozwiązanie to jest możliwe bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych regulacji w tym zakresie w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; zmiany w rozporządzeniach w tym zakresie będą dokonywane przy okazji koniecznych nowelizacji; nowe umowy o przyznaniu powinny być zawierane na formularzach uwzględniających przepisy zmienionej ustawy; zmiana w zaakceptowanych już formularzach umów o przyznaniu pomocy, która polega jedynie na wykreśleniu postanowień umowy niemających już zastosowania na podstawie zmienionej ustawy – nie wymaga akceptacji MRiRW;

3. zgodnie z art. 37b (oraz dzięki zmianie podejścia do składania zabezpieczenia, opisanej w pkt 2) możliwe jest zawarcie umowy o przyznaniu pomocy lub pomocy technicznej w formie korespondencyjnej, tj. wysłanie podpisanej umowy przez ePUAP lub nadanie przesyłką w placówce pocztowej; rozwiązanie to jest możliwe bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych regulacji w tym zakresie w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; zmiany w rozporządzeniach w tym zakresie będą dokonywane przy okazji koniecznych nowelizacji;

4. zgodnie z art. 42b wnioski o przyznanie pomocy oraz pomocy technicznej, wnioski o płatność oraz inne dokumenty składane do agencji płatniczej lub podmiotu wdrażającego mogą być składane w formie dokumentu elektronicznego przez ePUAP; składanie dokumentów w taki sposób możliwe jest po warunkiem, że w ogłoszeniu o naborze wniosków o przyznanie pomocy albo w ogłoszeniu o zamówieniu publicznym, albo w komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej agencji płatniczej lub podmiotu wdrażającego zostanie przewidziana taka możliwość; podmiot wdrażający decyduje, czy i kiedy udostępni wnioskodawcom i beneficjentom taką możliwość; pozwoli to agencji płatniczej i podmiotom wdrażającym na przygotowanie się do takiego sposobu składania wniosków i dokumentów i dopiero wtedy danie takiej możliwości wnioskodawcom i beneficjentom; taka możliwość dotyczy tylko tych instrumentów w ramach PROW 2014–2020, w których nie ma obowiązku składania e-wniosku; w przypadku LEADER rozwiązanie to wymagać będzie współpracy pomiędzy LGD a SW – dokumenty złożone przez wnioskodawców na skrzynkę podawczą SW w ramach ePUAP będą przekazywane przez SW do LGD ze skrzynki podawczej SW w ramach ePUAP, w odpowiedzi na prośbę LGD o uzgodnienie takiego sposobu przyjmowania wniosków, przekazaną przez LGD na skrzynkę podawczą SW w ramach ePUAP; rozwiązanie to jest możliwe bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych albo niedostosowanych regulacji w tym zakresie w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; zmiany w rozporządzeniach w tym zakresie będą dokonywane przy okazji koniecznych nowelizacji;

5. po zmianach w art. 43a wnioskodawcy i beneficjenci oraz partnerzy KSOW nie mają już obowiązku stosowania konkurencyjnego trybu wyboru wykonawców; rozwiązanie to jest możliwe bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych postanowień w zawartych umowach o przyznaniu pomocy; zmiany w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia, w których warunkiem refundacji kosztów kwalifikowanych jest ich poniesienie zgodnie z przepisami ustawy określającymi konkurencyjny tryb wyboru wykonawcy, będą dokonywane przy okazji koniecznych nowelizacji; rozwiązanie to ma również zastosowanie do kosztów kwalifikowalnych poniesionych przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. poniesionych do dnia 17 kwietnia 2020 r.) w przypadku postępowań o wypłatę pomocy lub pomocy technicznej lub postępowań o zwrot pomocy lub pomocy technicznej, wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy i niezakończonych do dnia jej wejścia w życie; oznacza to, że jeśli dokonano oceny postępowania na podstawie dotychczasowych przepisów i stwierdzono naruszenia stosowania konkurencyjnego trybu wyboru wykonawców ale nie zastosowano jeszcze zmniejszenia, nie zakończyło się jeszcze postępowanie o wypłatę lub o zwrot, to takiego zmniejszenia nie będzie już można zastosować od dnia wejścia w życie zmienionej ustawy; w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 18 kwietnia 2020 r., utraciło moc rozporządzenie MRiRW wydane na podstawie dotychczasowego art. 43a ust. 6; wydane zostanie nowe rozporządzenie dotyczące jedynie Pzp; nowe umowy o przyznaniu powinny być zawierane na formularzach uwzględniających przepisy zmienionej ustawy; zmiana w zaakceptowanych już formularzach umów o przyznaniu pomocy, która polega jedynie na wykreśleniu postanowień umowy niemających już zastosowania na podstawie zmienionej ustawy – nie wymaga akceptacji MRiRW;

6. zgodnie z art. 67a możliwe jest wydłużanie terminów naborów w związku z COVID-19 w ramach tych instrumentów wsparcia, w których ogłasza się nabory wniosków o przyznanie pomocy; rozwiązanie to jest możliwe bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych regulacji w tym zakresie w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; terminy naborów powinny być wydłużane w przypadku niewystarczającego zainteresowania wnioskodawców; informacja o wydłużeniu terminu naboru powinna zostać upubliczniona co najmniej 7 dni przed upływem terminu, który ma zostać wydłużony, a tam, gdzie dotrzymanie tego 7 dniowego terminu nie będzie możliwe, informacja ta może być podana niezwłocznie po wejściu w życie ww. ustawy; rozwiązanie to nie ma zastosowania w przypadku LEADER, gdzie, zgodnie z pismem z dnia 19 marca br. znak WPR.wao.510.1.2020, można stosować szybką ścieżkę ogłaszania przez LGD kolejnych naborów;

7. na podstawie art. 67b ust. 1 przywracane będą terminy w toku postępowań w sprawie o przyznanie pomocy i pomocy technicznej oraz w sprawie wyboru partnera KSOW uchybione przez wnioskodawców oraz partnerów KSOW z przyczyn związanych z COVID-19; przez te przyczyny należy rozumieć wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub stanu nadzwyczajnego, co jest faktem powszechnie znanym, w związku z czym wnioskodawca nie będzie musiał tych przyczyn uprawdopodabniać ani składać osobnej prośby; rozwiązanie to dotyczy terminów uchybionych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub stanu nadzwyczajnego; w praktyce jedynym warunkiem do tego, aby podmiot wdrażający przywrócił taki termin będzie dopełnienie przez wnioskodawcę (partnera KSOW) określonej czynności nie później niż w terminie 60 dni po ustaniu tych przyczyn, tj. po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub zniesieniu stanu nadzwyczajnego; ponadto, przywrócenie terminu nie ma wpływu na przyznawanie pomocy lub pomocy technicznej innym podmiotom oraz na wybór innych operacji partnerów KSOW, co oznacza, że nie ulega zawieszeniu termin rozpatrywania ich wniosków, a pomoc dla tych, którym przywrócono terminy w momencie, gdy została już opublikowana lista kolejności, może być przyznawana bez konieczności ustalania kolejności przysługiwania pomocy, ale w miarę dostępności środków; rozwiązanie to będzie stosowane bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych regulacji w tym zakresie w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; jednocześnie, biorąc pod uwagę, że po zakończeniu postępowania w sprawie o przyznanie pomocy lub pomocy technicznej, tj. po odmowie przyznania tej pomocy, nie jest możliwe przywracanie terminów na wykonanie określonych czynności w toku tych postępowań, nie należy kończyć tych postępowań poprzez odmowę przyznania pomocy; odmowa przyznania pomocy z powodu niezachowania terminu powinna nastąpić tylko wtedy, gdy bezskutecznie upłynie termin, którego zachowanie jest warunkiem przywrócenia terminu na wykonanie określonych czynności w toku tych postepowań;

8. na podstawie art. 67b ust. 2 wzywani będą do uzupełnień wnioskodawcy, którzy nie spełnili warunków przyznania pomocy lub pomocy technicznej lub określonych wymogów z przyczyn związanych z COVID-19; przez te przyczyny należy rozumieć wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub stanu nadzwyczajnego, co jest faktem powszechnie znanym; w związku z czym należy wezwać do uzupełnień wszystkich wnioskodawców, którzy nie spełnili warunków przyznania pomocy lub pomocy technicznej lub określonego wymogu, także w przypadku tych wniosków, które zgodnie z przepisami rozporządzeń MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia, pozostawiane są bez rozpatrzenia (preselekcja); rozwiązanie to znajdzie zastosowanie na przykład w „Modernizacji gospodarstw rolnych”, gdzie do uzupełnienia powinni zostać wezwani także wnioskodawcy, którzy nie mają nadanego numeru identyfikacyjnego (lub nie złożyli jeszcze wniosku o nadanie tego numeru), a w obszarze nawadniania w gospodarstwie dotyczyć będzie to także dokumentów wymaganych do złożenia wraz z wnioskiem – § 14 ust. 1a rozporządzenia MRiRW dla tego typu operacji; w przypadku poddziałania „Wsparcia na zalesianie i tworzenie terenów zalesionych” oraz poddziałania „Wsparcia na inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych i ich wartość dla środowiska” rozwiązanie to dotyczyć będzie warunków, o których mowa odpowiednio w § 11 ust. 2 i § 10 ust. 1 rozporządzeń MRiRW dla tych poddziałań1; wnioskodawców, którzy nie spełnili tych warunków wzywa się do przedstawienia dokumentu potwierdzającego spełnienie tego warunku i dalej prowadzi się postępowanie w sprawie przyznania tej pomocy, w tym w razie potrzeby przywraca się termin na podstawie art. 67b ust. 1; rozwiązanie to będzie stosowane bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy mimo odmiennych regulacji w tym zakresie (lub ich braku) w rozporządzeniach MRiRW dla poszczególnych instrumentów wsparcia; z uwagi na art. 67b ust. 7 rozwiązanie to nie dotyczy działań: „Działanie rolno-środowiskowoklimatyczne”, „Rolnictwo ekologiczne”, „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami” oraz „Dobrostan zwierząt”;

9. zgodnie z art. 67b ust. 3 możliwe jest spełnienie przez beneficjenta warunków wypłaty pomocy lub pomocy technicznej lub warunków, z zastrzeżeniem których wydana została decyzja o przyznaniu pomocy, lub zrealizowanie innych zobowiązań związanych z przyznaną pomocą lub pomocą techniczną, w terminie późniejszym uzgodnionym z organem lub podmiotem, który przyznał tę pomoc lub pomoc techniczną; rozwiązanie to znajdzie zastosowanie jeśli w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii lub wprowadzenia stanu nadzwyczajnego beneficjent nie mógł spełnić lub zrealizować tych warunków lub zobowiązań; w tym rozwiązaniu nadal obowiązuje zasada, że pomoc wypłacana jest po spełnieniu warunków; w szczególności rozwiązanie to dotyczy warunków, które mają być spełnione w terminie przewidzianym na realizację operacji (np. 12, 24 lub 36 miesięcy, w zależności od działania); tym samym beneficjent może zrealizować operację także w terminie późniejszym (także wykraczającym poza terminy określone w poszczególnych rozporządzeniach, np. 12, 24 czy 36 miesięcy od dnia zawarcia umowy), uzgodnionym z podmiotem wdrażającym, nie później jednak niż do dnia 30 czerwca 2023 r., przy czym jednorazowo podmiot wdrażający nie powinien uzgadniać wydłużenia terminu o więcej niż 6 miesięcy; z uwagi na art. 67b ust. 7 rozwiązanie to nie dotyczy działań: „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne”, „Rolnictwo ekologiczne”, „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami” oraz „Dobrostan zwierząt”;

10. na podstawie art. 67b ust. 4 możliwe jest wydanie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi określającego odmienne warunki lub tryb przyznawania, wypłaty lub zwrotu pomocy w ramach poszczególnych działań, poddziałań lub typów operacji objętych programem lub pomocy technicznej w związku z COVID-19; jest to rozporządzenie fakultatywne, które zostanie wydane jeśli będzie tego wymagała sytuacja; w szczególności możliwe będzie zawieszenie obowiązywania określonych warunków lub zobowiązań w okresie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii lub stanu nadzwyczajnego lub wypłatę pomocy mimo niespełnienia niektórych warunków tej wypłaty;

11. zgodnie z art. 67b ust. 7 rozwiązania przewidziane w art. 67b ust. 1-6 należy interpretować z zastrzeżeniem nadrzędności przepisów UE; w szczególności odnosi się to do działań: „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne”, „Rolnictwo ekologiczne”, „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami” oraz „Dobrostan zwierząt”, w przypadku których nie znajdują zastosowania rozwiązania przewidziane w art. 67b ust. 2 i 3, a jedynie art. 67b ust. 1; w przypadku tych działań kluczowe przepisy określające ich charakter i tryb ich realizacji to przepisy UE; w ramach tych działań rolnik składa wniosek o przyznanie płatności (w terminie określonym na poziomie przepisów UE), następnie realizuje wymogi w ramach działania (w określonym czasie związanym z celem działania określonym na poziomie przepisów UE) i otrzymuje decyzję w sprawie przyznania płatności za realizacje tego zobowiązania (płatność ta wypłacana jest zgodnie z przepisami UE do dnia 30 czerwca roku następującego po roku złożenia wniosku); oznacza to, że po wydaniu decyzji kończy się postępowanie w sprawie za dany rok; wydanie tej decyzji nie jest obwarowane wykonaniem dodatkowych czynności w przyszłości; schemat ten powtarzany jest co roku; ponadto charakter tych działań powoduje, że nie jest możliwe odłożenie ich realizacji w czasie np. zasiania, pielęgnacji, zbioru plonu, wykoszenia, wypasania, czy zapewnienia zwierzętom warunków podwyższonego dobrostanu; w przypadku tych działań w przepisach unijnych wskazano, że płatność przyznawana jest za realizację określonych zobowiązań; realizacja tych zobowiązań polega co do zasady na realizacji określonych czynności; dlatego też wszystkie wymogi realizowane w ramach tych działań (np. zabiegi agrotechniczne, czy wypas krów mlecznych) muszą być zrealizowane w określonym terminie; realizacja wymogów w odpowiednim okresie, a więc de facto realizacja zobowiązania jest również szczególnie istotna ze względu na cel każdego z tych działań; w świetle powyższego należy zatem wskazać, że również ust. 2 art. 67b ww. projektu ustawy nie będzie miał zastosowania do ww. działań, tym bardziej, że przepisy rozporządzeń działaniowych w odniesieniu do niektórych dokumentów nie są, aż tak restrykcyjne, tzn. np. brak jakiegoś dokumentu związany jest ze zmniejszeniem płatności, a nie z pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia; dla ww. działań, kluczowe znaczenie ma ust. 1 art. 67b ww. ustawy; w świetle tego przepisu w przypadku jeśli rolnik nie dostarczy odpowiednich dokumentów (np. ww. rejestru wypasu krów mlecznych), we wskazanym w przepisach krajowych terminie (tj. 16-31.10), będzie mógł go dostarczyć w terminie 60 dni od dnia ustania przyczyn związanych z ogłoszeniem na terytorium RP stanu zagrożenia epidemicznego; niemniej jednak gdyby pomimo powyższego przepisu ustawy rolnik nadal nie dostarczył do ARiMR odpowiednich dokumentów, to na bazie przepisów rozporządzeń MRiRW regulujących zasady przyznawania płatności w ramach ww. działań, ARiMR będzie wzywała rolnika do ich dostarczenia; niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga fakt, że ust. 1 art. 67b ww. ustawy, odnosi się do czynności realizowanych „w toku postępowania”, co oznacza, że wszystkie warunki kwalifikowalności, które rolnik musi spełnić przystępując do działania, muszą być nadal spełnione. Również w odniesieniu do dokumentów dołączanych do wniosku o przyznanie pomocy (stanowiących integralną część wniosku) przepisy projektowanej ustawy nie mają zastosowania, a więc termin ich złożenia wynika z przepisów dotyczących ostatecznego terminu złożenia wniosku (przepisy UE), a więc nie ma tu zastosowania przepis o przywracaniu terminów wskazany w ust. 1 art. 67b;

12. zgodnie z art. 67c do terminów składania wniosków o przyznanie pomocy, terminów do dokonania określonych czynności w toku postępowań, w tym uzupełnienia braków we wniosku o wybór operacji oraz złożenia wyjaśnień przez partnera KSOW, terminów, w jakich należy spełnić określone warunki przyznania lub wypłaty pomocy lub pomocy technicznej lub określone wymogi, terminów dopełnienia warunków, z zastrzeżeniem których wydana została decyzja o przyznaniu pomocy, lub terminów realizacji innych zobowiązań związanych z przyznaną pomocą lub pomocą techniczną nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych dotyczące nierozpoczynania i zawieszania biegu terminów, wprowadzone ustawą z dnia 31 marca br.; rozwiązanie to obowiązuje bezpośrednio na podstawie przepisów zmienionej ustawy oraz z mocą od dnia 31 marca 2020 r., zgodnie z art. 118 pkt 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. wskazanej na wstępie pisma. Przepisy ww. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. stanowiły, że bieg terminów nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Rozwiązania przewidziane w art. 67b i art. 67c zmienionej ustawy PROW zastępują rozwiązania przewidziane w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. Dzięki temu możliwe będzie prowadzenie naborów bez ograniczeń wynikających z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. Z kolei wnioskodawcy w praktyce będą mieli dużo więcej czasu na dopełnienie czynności, bo aż 60 dni po zakończeniu ww. stanów, a nie jak by to wynikało z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. – w odwieszonym terminie po ustaniu ww. stanów, a więc w zależności od instrumentu wsparcia nie więcej niż 21 lub 14 dni od ustania tych stanów. W sytuacji gdyby wnioskodawcy zostali już poinformowani o nierozpoczęciu biegu terminu lub jego zawieszeniu w myśl przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r., należy niezwłocznie poinformować tych wnioskodawców o obowiązującym stanie prawnym.